Prawa mamy i dziecka

Świeżo upieczona mama jest chroniona przez prawo, począwszy od tego niepowtarzalnego momentu, w którym przytula noworodka do piersi, a skończywszy na wyborze między urlopem a pracą. Dobrze, by w tym szalonym i szczęśliwym czasie pamiętała o prawach swoich i swojego maluszka.

TUŻ PO PORODZIE

Pierwsze godziny po porodzie mają ogromny wpływ na kondycję psychiczną dziecka, jak i na jego fizyczne zdrowie w pierwszych latach życia. Dlatego Światowa Organizacja Zdrowia zaleca respektowanie kontaktu mamy z noworodkiem. Reguluje to także rozporządzenie Ministra Zdrowia. Zgodnie z nim, kontakt mamy z dzieckiem “skóra do skóry” bezpośrednio po porodzie powinien przebiegać w sposób niezakłócony do zakończenia pierwszego karmienia, czyli co najmniej przez 2 godziny (o ile nie ma do tego przeciwwskazań medycznych). Jeśli świeżo upieczona mama zgłosi potrzebę, to musi także uzyskać pomoc personelu szpitala przy pierwszym karmieniu piersią. Dodatkowo powinna uzyskać niezbędne informacje na temat pielęgnacji piersi i prawidłowej laktacji.

W POŁOGU

Poród to dla organizmu kobiety ogromny wysiłek. Początkowo, gdy wydzielają się  hormony szczęścia, mama nie odczuwa zmęczenia. Dlatego potrafi ono nadejść ze zdwojoną siłą. Z tego powodu kobieta ma prawo do odpoczynku. Może także wymagać, by konsultowano z nią każde badanie dziecka lub czynności higieniczne.

Po powrocie do domu natomiast mama może zwrócić się z prośbą o pomoc do osoby wykwalifikowanej. Jeśli więc kobieta czuje taką potrzebę, to położna ma obowiązek odwiedzić ją, by upewnić się, że mama i maluch czują się dobrze (do 6 bezpłatnych wizyt). W domowym zaciszu przez pierwsze dni mama powinna w spokoju uczyć się opieki nad niemowlakiem. Ma prawo wymagać od partnera, by przejął część obowiązków. Może też korzystać z pomocy psychologicznej i rad najbliższych, ale w tym całym zamieszaniu nie powinna zapominać o sobie i swoich wartościach. Jeśli chce zrezygnować z karmienia piersią, to ma do tego prawo.

BECIKOWE

Świeżo upieczonej mamie przysługuje ponadto jednorazowa zapomoga, tzw. becikowe w kwocie 1000 PLN na każde urodzone dziecko. Świadczenie to przysługuje rodzinom, których dochód na osobę nie przekracza 1922 PLN netto. Wniosek o becikowe można złożyć do 12 miesięcy od urodzenia maluszka w urzędzie zajmującym się wypłatą świadczeń rodzinnych w danej gminie. Do wniosku należy dołączyć m.in. skrócony odpis aktu urodzenia dziecka, kserokopię dowodu osobistego rodzica wnioskującego, poświadczenie od lekarza, że mama pozostawała pod opieką medyczną od 10. tygodnia ciąży, oświadczenie, że rodzic nie odebrał jeszcze becikowego na dane dziecko, a także dokumenty z urzędu skarbowego potwierdzające wysokość dochodów rodziny za ubiegły rok. Decyzja o przyznaniu zapomogi musi być wydana w ciągu 30 dni od terminu przyjęcia wniosku.

URLOPY

Zatrudnionej na mocy umowy o pracę mamie od dnia porodu przysługuje urlop macierzyński, którego wymiar określa Kodeks pracy:

• 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka,
• 31 tygodni w przypadku bliźniąt,
• 33 tygodnie przy trojgu dzieci,
• 35 tygodni przy czworaczkach,
• 37 tygodni przy pięciorgu lub większej liczbie dzieci.

Urlop można także rozpocząć na maksymalnie 6 tygodni przed porodem. Pracodawca nie ma prawa zwolnić świeżo upieczonej mamy, jeśli wiąże go z nią stosunek pracy. Inaczej sytuacja wygląda, jeśli pracownica była zatrudniona na okres próbny nieprzekraczający miesiąca lub jeśli firma jest w stanie upadłości czy likwidacji – wówczas pracodawca ma takie prawo. Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego mama może ubiegać się o dodatkowy urlop rodzicielski w wymiarze maksymalnie 32 tygodni przy 1 dziecku i 34 tygodniu w przypadku 2 lub więcej maluchów. Wniosek pracownica musi złożyć najpóźniej 7 dni przed planowanym rozpoczęciem dodatkowego urlopu. Jeśli natomiast mama planuje powrót do pracy, może to zrobić po 14 tygodniach. Wówczas pozostałą część urlopu niewykorzystanego przez kobietę przejmuje tata. W takim wypadku musi on złożyć wniosek o udzielenie urlopu tacierzyńskiego. Jego długość zależy od tego, ile swojego urlopu wykorzystała mama. Tata ma także inną możliwość – urlop ojcowski, który udzielany jest na wniosek niezależnie od urlopu macierzyńskiego i trwa przez dwa tygodnie. Podobnie jak matka, także ojciec jest chroniony przez Kodeks pracy przed zwolnieniem.

Urlop wychowawczy przysługuje natomiast rodzicowi, który ma przynajmniej sześciomiesięczne doświadczenie zawodowe. Jego wymiar to 3 lata, jednak nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 6. roku życia. Rodzice mają prawo skorzystać z urlopu wychowawczego w tym samym czasie. Razem mogą jednak opiekować się maluchem nie dłużej niż przez 3 miesiące. Ten czas wlicza się do okresu zatrudnienia, jednak w tym czasie nie jest pobierane wynagrodzenie. W trakcie trwania urlopu wychowawczego pracownik jest chroniony przed zwolnieniem, o ile firma nie jest w stanie likwidacji lub upadłości.

Mamo, chcesz wrócić do pracy? Pamiętaj:

masz prawo do przerw na karmienie (art. 187 Kodeksu pracy), które wliczają się do czasu pracy. Przerwy przysługują pracownicom zatrudnionym co najmniej na pół etatu.

Jeśli opiekujesz się dzieckiem, które nie ukończyło jeszcze 4. roku życia, pracodawca nie może bez Twojej zgody zatrudnić Cię w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej oraz w systemie pracy przerywanej. Nie wolno mu ponadto delegować Cię poza stałe miejsce pracy.

Możesz korzystać z tzw. dni opieki nad dzieckiem w wymiarze 2 dni bądź 16 godzin w roku kalendarzowym (do ukończenia przez dziecko 14. roku życia).

Jeśli masz problem z powrotem do pracy, skorzystaj z nieodpłatnych porad prawnych. Udzielają ich terenowe oddziały Państwowej Inspekcji Pracy i Centrum Poradnictwa PIP.