Skoki rozwojowe – co to takiego?

27.04.2022 | Pierwsze kroki w macierzyństwie

Każdy szkrab potrafi zaskakiwać i zachwycać rodziców: podniesienie główki, pierwszy świadomy uśmiech, pierwszy krok… Początkowe miesiące życia to czas niezwykle intensywnego rozwoju dziecka. W maluchach w tym czasie zachodzą spektakularne, to tzw. skoki rozwojowe. Na czym polegają? Wyjaśniamy.

SKOKI ROZWOJOWE – CO TO TAKIEGO?

Tuż po narodzinach bobas rozpoczyna niezwykłą przygodę. To okres, w którym jego organizm rozwija się najbardziej intensywnie. Czasu jest jednak niewiele, stąd zmiany są rewolucyjne i nagłe. Dlatego właśnie nazywamy je skokami rozwojowymi. W pierwszych 12 miesiącach życia niemowlaka wyróżniono ich aż siedem. To dla bobasów czas na zdobywanie nowych umiejętności, rozwijanie motoryki i komunikacji. W ich mózgach tworzy się wiele nowych połączeń neuronalnych, a układ nerwowy przetwarza coraz to więcej nowych informacji. W pierwszym roku życia noworodek zmienia się z niezaradnego, w coraz to bardziej samodzielnego. Nabywa indywidualnych cech charakteru oraz wiele nowych umiejętności. Każdy skok rozwojowy trwa zwykle kilka lub kilkanaście dni.

SKOKI ROZWOJOWE CZY KRYZYSY ROZWOJOWE?

Wspieranie malucha w trakcie skoków rozwojowych jest dla opiekunów trudne. Stąd bywają one nazywane nie skokami, a kryzysami rozwojowymi. Jest to wymagający czas, w trakcie którego dzieci doświadczają sprzecznych emocji. Zaczynają lepiej rozumieć otaczający je świat, ale wciąż jest on dla nich nieznany i potrafi skutecznie ich przestraszyć. Dlatego w tym czasie opiekunowie powinni wykazać się empatią i cierpliwością. W pierwszych miesiącach życia niemowlęcia zaangażowana będzie przede wszystkim mama. Dlatego w tym czasie dobrze jest poprosić o pomoc i wsparcie partnera oraz rodzinę. Podczas pierwszych skoków rozwojowych świetnie sprawdzi się chustonoszenie[1], które zapewnia dziecku bliskość opiekuna. Nawet w momentach, kiedy maluch grymasi, warto wyznawać zasadę rodzicielstwa bliskości[2], dostępności emocjonalnej i wrażliwości na jego potrzeby.

JAK ROZPOZNAĆ SKOK ROZWOJOWY?

W świecie nauki brakuje badań, które potwierdzałyby, że skoki rozwojowe faktycznie istnieją. Są jednak wyraźnie dostrzegalne przez większość rodziców. Dlatego termin ten zadomowił się w literaturze już w 1992 r. Każdy niemowlak reaguje na zmiany inaczej. Jedne dzieci bywają apatyczne i wyciszone, a inne stają się rozdrażnione i nie chcą spać. Jest jednak zachowanie, które łączy wszystkie maluchy. W tym czasie bardzo potrzebują bliskości najbliższych. Dlaczego? Ponieważ zmiany w ich świadomości i motoryce bywają trudne i dlatego szkraby szukają wsparcia u rodziców. Lęk przed nieznanym, na który naturalną reakcją jest potrzeba bezpieczeństwa, to odpowiedź na to, co nowe i przerażające. Po takich zachowaniach pojawiają się nowe umiejętności ruchowe i poznawcze oraz postęp w rozwoju mowy i koordynacji.

KIEDY ZACZYNA SIĘ PIERWSZY SKOK ROZWOJOWY?

Kiedy noworodek staje się niemowlakiem, mówimy o pierwszym skoku rozwojowym w jego życiu. Do tej pory dziecko większość czasu spędzało na jedzeniu i spaniu. Wraz z około 4-5. tygodniem staje się bardziej aktywne i zaczyna koncentrować się na przedmiotach, które znajdują się w jego bliskim otoczeniu. Jego narządy wewnętrzne i metabolizm rozwijają się wtedy bardzo intensywnie. Zaczyna się też świadomie uśmiechać, reagować negatywnie na głośne dźwięki i intensywne światło, a także pojawiają się u niego pierwsze łzy. Zaczyna ponadto wydłużać czas czuwania między drzemkami.

NA CZYM POLEGAJĄ KOLEJNE SKOKI ROZWOJOWE?

Około 7-8. tygodnia życia malucha można zaobserwować drugi skok rozwojowy. Jest to czas zauważania powtarzalnych czynności, takich jak np. to, że kąpiel poprzedza sen. Maluch zaczyna chaotycznie poruszać rączkami i nóżkami, częściej podnosi głowę w leżeniu na brzuchu, wpatruje się w twarze i przygląda się cudzej mimice. Trzeci skok pojawia się wraz z 10-12. tygodniem. Szkrab zaczyna wtedy gaworzyć. Doskonali też koordynację, obraca główkę w stronę tego, co go interesuje i wodzi za tym wzrokiem. Powoli zaczyna świadomie łapać przedmioty, które wkłada do buzi. Wraz z 18-20. tygodniem nadchodzi czwarty skok, który objawia się tym, że maluch odkrywa własną sprawczość. Upuszcza zabawki, próbuje pełzać, odpycha butelkę. Ćwiczy nowe dźwięki, choć jeszcze nie umie świadomie mówić. Piąty skok związany jest z 22. tygodniem. Maluszek potrzebuje bliskości, odczuwa lęk separacyjny i staje się nieufny wobec obcych. Jeszcze bardziej doskonali umiejętności motoryczne, takie jak np. ściąganie skarpetek. Większość dzieci w tym okresie zaczyna także samodzielnie siadać. Między 36. a 40. tygodniem życia szkraba możemy obserwować szósty skok rozwojowy. Wówczas rozwija się inteligencja. Maluch porządkuje otaczającą go rzeczywistość, wyraźnie pokazuje swoje zmienne nastroje. Natomiast siódmy skok rozwojowy to czas między 41. a 48. tygodniem. Wtedy berbeć powinien radzić sobie z kategoryzowaniem świata i rozumieć związki przyczynowo skutkowe. Fascynują go kształty, kolory i dźwięki. Siódmy skok rozwojowy związany jest także z tym, że dziecko zaczyna świadomie używać słowa „nie”.

CO DALEJ?

Na tym się jednak nie kończy! Skoki rozwojowe pojawiają się także w po pierwszych 12 miesiącach, kiedy maluch nadal intensywnie się rozwija i uczy nowych umiejętności. W 2. roku życia szkrab będzie uczył się segregowania zabawek, chodzić po schodach, wspinać się na krzesło i machać na pożegnanie. Wraz z końcem tego czasu powoli rozpocznie się bunt dwulatka[3], który będzie sam chciał o wszystkim decydować i będzie wyraźnie manifestował swoją odrębność. W 3. roku życia nadal będzie doskonalił zdobyte umiejętności. Zacznie kontrolować potrzeby fizjologiczne, samodzielnie się ubierać, sprawniej komunikować… a stąd już prosta droga do samodzielności.