Co na atopowe zapalenie skóry?

Atopowe zapalenie skóry (AZS) – przewlekła, nawrotna choroba skóry o podłożu genetycznym. Najczęściej pojawia się u dzieci i noworodków, a jej nawroty towarzyszą choremu do końca życia. Jej charakterystycznym objawem są wykwity skórne i uciążliwy świąd.

Czym jest atopowe zapalenie skóry?

Atopowe zapalenie skóry jest chorobą, której podłoża medycyna poszukuje w genach Pacjenta. Wzrost liczby zachorowań zanotowano na początku XX wieku, dlatego alergię tę określono mianem choroby cywilizacyjnej. Obecnie szacuje się, że na AZS może cierpieć nawet 1/3 populacji ludzkiej.

Atopia to problem układu immunologicznego, który nieodpowiednio reaguje na działanie małych dawek antygenów. W organizmie chorego wytwarzana jest nadmierna ilość przeciwciał IgE, które są kierowane przez układ odpornościowy do walki z alergenami. Organizm nadmiernie reaguje na pyłki roślin, alergeny pokarmowe, sierść i inne alergeny pochodzące ze środowiska zewnętrznego. Wskutek działania alergenów u chorego pojawiają się nieprzewidywane reakcje ze strony układu oddechowego i pokarmowego oraz ze strony skóry. Atopowe zapalenie skóry to jeden z rodzajów atopii (w ramach atopii występuje również katar sienny, astma, alergia pokarmowa, atopowe zapalenie spojówek).

Warto podkreślić, że AZS nie jest chorobą zakaźną, dlatego w domu nie trzeba stosować szczególnych środków ostrożności. Schorzenie to nie przeniesie się przez bliski kontakt z chorym.

Jakie czynniki zewnętrzne nasilają AZS?

Najprawdopodobniej podłożem atopowego zapalenia skóry są zarówno skłonności genetyczne, jak i czynniki środowiskowe.

Przebieg choroby mogą zaostrzyć:

• alergeny zawarte w pokarmie,
• alergeny wziewne (wełna, kurz, sierść zwierząt, pleśnie),
• detergenty (należy zapobiegać ich kontaktom ze skórą),
• podrażnienia mechaniczne,
• drapanie swędzących obszarów skóry,
• infekcje (m.in. zakażenie gronkowcem złocistym),
• stres.

Jakie są objawy atopowego zapalenia skóry?

Pierwszym objawem AZS jest przesuszenie, zaczerwienienie skóry i jej swędzenie.  Chory ma również skłonność do zakażeń bakteryjnych. Zmiany skórne najczęściej pojawiają się w zgięciach łokci i kolan, na twarzy oraz szyi (rzadziej mogą one obejmować nawet całe ciało).

Czasami atopowemu zapaleniu skóry mogą towarzyszyć:

• astma oskrzelowa,
• katar sienny (przewlekły lub sezonowy – będący reakcją na alergeny),
• alergiczne zapalenie spojówek.

W ostrej fazie AZS może pojawić się rumień z towarzyszącymi mu nadżerkami lub grudkami. Przy stanie zapalnym skóra może się łuszczyć  (przypomina to liszaj). Z czasem przesuszona skóra staje się niemal przezroczysta (wyraźnie widoczne są przez nią żyły).

Przebieg atopowego zapalenia skóry

Atopowe zapalenie skóry najczęściej diagnozowane jest u mieszkańców USA i Europy Zachodniej. Około 50% zachorowań pojawia się do 6. miesiąca życia. U około 70-80% dzieci symptomy AZS objawiają się do ukończenie 1. roku życia. Z czasem ryzyko zachorowania spada – tylko około 10% przypadków zachorowań zdiagnozowano u Pacjentów w wieku od 6 do 20 lat (częściej u kobiet niż mężczyzn).

Objawy kliniczne AZS podzielono umownie według przedziału wiekowego:

1. Okres niemowlęcy

W okresie od urodzenia do 2. roku życia objawem AZS są charakterystyczne grudki i strupki. Na skórze pojawiają się również nadżerki, policzki maluszka wyglądają jak polakierowane, widoczny jest rumień pokryty pęcherzykami. Niemowlęta z atopowym zapaleniem skóry często mają cienkie, łamliwe włosy.

Objawy najczęściej widoczne są na policzkach, czole, u nasady płatków usznych oraz na owłosionej skórze głowy dziecka. W cięższej postaci pojawiają się na kończynach, tułowiu i pośladkach.

Pojawienie się AZP w okresie do 2. roku życia zwiększa również ryzyko rozwoju astmy i innych schorzeń atopowych.

2. Okres późno-dziecięcy

Okres ten obejmuje wiek od 3 do 11 lat. U dzieci w tym wieku rzadziej niż u niemowląt występują zmiany sączące. Na skórze najczęściej pojawiają się blaszki i grudki. Występują one na rękach, stopach, kostkach i nadgarstkach, w zgięciach pod kolanami oraz łokciami. Zmiany w zgięciach stawów są spowodowane większą potliwością tych obszarów oraz ruchem (dochodzi do mechanicznego drażnienia skóry). Otarcia i pot często utrudniają gojenie się ran, dlatego może dojść do wtórnego zakażenia bakteryjnego. U dzieci z AZS pojawia się również powiększenie okolicznych węzłów chłonnych.

3. Okres młodzieńczy i dojrzały

Atopowe zapalenie skóry jest chorobą towarzyszącą przez całe życie. U chorych w okresie dojrzewania i dorosłych występują okresy zaostrzenia i samoistnej remisji AZS. Skóra jest przesuszona, pogrubiona i szorstka w dotyku, przybiera odcień lekko brązowy. Czasami pojawiają się otarcia, nacieki zapalne. Drapanie swędzącego naskórka powoduje tzw. przeczosy (otarcia), krwiste strupki. Paznokcie są błyszczące (wyglądają jak polakierowane). Skóra ma skłonność do tworzenia rozległych blaszek przypominających liszaje.

U nastolatków i dorosłych zmiany występują na twarzy, plecach, ramionach grzbietach rąk, stóp i palców oraz na kończynach. Uciążliwy świąd pojawia się przede wszystkim w nocy. To może doprowadzić do bezsenności, a w konsekwencji być przyczyną drażliwości i depresji. Nadmierne opalanie i stres dodatkowo nasilają objawy AZS.

Jak zdiagnozować atopowe zapalenie skóry?

Atopowe zapalenie skóry bywa mylone z alergią i innymi chorobami skórnymi. Gdy zauważysz zaczerwienienie i swędzenie skóry na szyi, w przegubach łokci i kolan, zgłoś się do lekarza alergologa lub dermatologa. W szczególnej grupie ryzyka znajdują się osoby, u których w rodzinie występowało to schorzenie. Lekarz przeprowadza wywiad z Pacjentem i ocenia zmiany skórne.

Podczas diagnozy pod uwagę brane są kryteria większe:

• świąd skóry,
• zmiany skórne w typowych miejscach,
• przewlekłość choroby, naprzemienne nawroty i remisje choroby,
• atopia u chorego lub członków jego rodziny.

Już 3 objawy spośród tych kryteriów pozwalają zdiagnozować AZP. Warto pamiętać, że nie ma AZS bez świądu!

Dodatkowo pod uwagę brane są także tzw. kryteria mniejsze. Zalicza się do nich m.in.:

• sucha skóra,
• rogowacenie przymieszkowe (chropowata skóra),
• skłonność do nawrotów zakażeń skórnych,
• podwyższone IgE w surowicy,
• nietolerancja wełny,
• zaćma,
• nietolerancja pokarmowa,
• biały dermografizm (białe, przemijające zmiany pojawiające się po podrapaniu skóry).

Leczenie – co na atopowe zapalenie skóry?

AZS to choroba towarzysząca przez całe życie. Stosuje się jednak leczenie objawowe, które pozwala łagodzić nieprzyjemne symptomy schorzenia i zapobiegać ich rozwojowi. Zastanawiasz się, co na atopowe zapalenie skóry jest stosowane przez medycynę? Terapia dobierana jest indywidualnie dla konkretnego Pacjenta – zależnie od stopnia nasilenia objawów, przebiegu choroby.

Gdy zostaną zdiagnozowane konkretne czynniki uczulające, należy wyeliminować je z otoczenia chorego. Czasami alergolodzy podejmują próby odczulania.

Podstawą leczenia jest jednak naprawa uszkodzonego naskórka. W tym celu stosuje się maści i kremy natłuszczające. Czasami dermatolodzy dobierają preparaty steroidowe. Ponadto w nowoczesnej terapii stosowane są leki przeciwzapalne (takrolimus, pimekrolimus). Coraz częściej dermatolodzy zalecają także leczenie światłem – fototerapię (naświetlanie promieniami UVA i UVB). W okresie zaostrzeń choroby stosuje się leki przeciwuczuleniowe i maści oparte na kortykosteroidach oraz leki immunosupresyjne ogólne i miejscowe.

U dzieci stosuje się głównie metody, które pozwalają naprawić uszkodzoną barierę naskórka, a u dorosłych dodatkowo wprowadzane jest leczenie ogólne, które pozwala obniżyć podwyższoną odpowiedź immunologiczną organizmu.

Dodatkowo w leczeniu często zalecana jest psychoterapia. Ma ona na celu naukę radzenia sobie ze stresem. Dlaczego stosuje się tę metodę? Ponieważ dowiedziono, że przewlekły stres nasila objawy atopowego zapalenia skóry (świąd i zaczerwienienie skóry).

Przy AZS specjaliści zalecają noszenie luźnych i oddychających ubrań. Najlepsza jest odzież bawełniana, która dobrze przepuszcza powietrze. Dobrze sprawdza się także bandażowanie ciała (wet wrapping) tuż po kąpieli i intensywnym nawilżeniu skóry specjalistycznymi preparatami natłuszczającymi (emolientami).

Jak pielęgnować skórę atopową?

Przesuszony naskórek, zarumienienia, pęcherzyki i dotkliwy świąd to objawy, z którymi borykają się osoby z AZS. Zastanawiasz się, co na atopową skórę może pomóc? Specjaliści zalecają nie tylko terapię farmaceutykami, ale także odpowiednią pielęgnację skóry, która stanowi podstawę leczenia.

Skóra atopowa jest przesuszona, dlatego bardzo ważne jest jej systematyczne nawilżanie i natłuszczanie. Do kąpieli warto dodawać preparaty nawilżające (nie powinna ona trwać dłużej niż 10-15 minut). Dermatolodzy często zalecają zastąpienie długich kąpieli w wannie szybkim prysznicem. Woda powinna mieć 33-34 stopnie C. Warto wybierać płyny, żele lub emulsje o naturalnym dla skóry pH. Na rynku dostępne są specjalne preparaty do skóry atopowej, które pomagają ograniczyć świąd. Na podrażnienia sprawdzi się kąpiel z krochmalem.

Można zastosować kąpiele nawilżające z dodatkiem specjalnych środków zmiękczających skórę. Taka kąpiel może trwać około 20-30 minut. W przypadku silnego świądu dobrze sprawdzi się kąpiel z dodatkiem sody lub płatków owsianych (wykazują one działanie przeciwświądowe).

Po kąpieli należy osuszyć skórę miękkim ręcznikiem (nie wolno pocierać naskórka) i zastosować na ciało preparaty nawilżająco-natłuszczające. Najlepsze będą preparaty emolientowe, które intensywnie natłuszczą skórę i stworzą warstwę ochronną.  W miejscu zmian skórnych należy zastosować kremy lub maści przeciwzapalne zapisane przez dermatologa. Najlepiej jest nawilżać skórę co około 2-4 godziny, ponieważ czas działania emolientów u osób z AZS najczęściej nie przekracza 1 godziny.

Osoby cierpiące na AZS nie powinny sięgać po perfumowane mydła, płyny do kąpieli i żele pod prysznic, sole kąpielowe i inne aromatyzowane preparaty kosmetyczne. Należy unikać toników, perfum i innych kosmetyków zawierających spirytus. Szkodliwe są także preparaty z dodatkiem wosku pszczelego, który może powodować silne reakcje alergiczne.

Jaką dietę stosować?

AZS mogą nasilać alergeny zawarte w pokarmach, dlatego poszukując odpowiedzi, co na atopowe zapalenie skóry, warto zadbać o codzienną dietę. Testy skórne często pomagają wykryć, na które alergeny jesteśmy uczuleni. Warto również obserwować swój organizm, co czasami pomaga odkryć, które produkty lepiej wyeliminować z jadłospisu.

Najczęściej uczulają: mleko, ryby, owoce morza, orzeszki ziemne, warzywa drobnostrączkowe oraz cytrusy. Ich wyeliminowanie z diety nie zawsze jednak oznacza sukces, ponieważ nasz organizm może reagować alergią na inne produkty.

Lekarze często przepisują Pacjentom cierpiącym na AZS preparaty witaminowo-mineralne, które pomagają łagodzić uczucie świądu. Najczęściej zawierają one:

• olej z wiesiołka,
• olej lniany,
• olej rybny.

Dietę warto uzupełnić o witaminę E, która zapobiega wysuszeniu skóry i zmniejsza uczucie świądu. Cynk poprawia pracę układu odporności i przyspiesza gojenie ran, a wyciąg z pestek winogron jest bogaty we flawonoidy, które powstrzymują reakcje alergiczne.

Cierpisz na AZS? Unikaj:

• dymu papierosowego (także tzw. biernego palenia),
• ubrań z wełny,
• kurzu (prowadzi do infekcji skóry),
• basenów (Twojej skórze szkodzi chlor),
• klimatyzacji,
• mydła na bazie gliceryny i kosmetyków z alkoholem.

O tym pamiętaj:

• zamień długie kąpiele w wannie na chłodne prysznice,
• stosuj kosmetyki bez konserwantów,
• sięgaj po tzw. syndety (detergenty syntetyczne),
• pierz w płatkach mydlanych lub w proszku dla alergików.

Przydatne wskazówki!

1. Dieta: W przypadku chorych na AZS niezwykle ważna jest dieta, w której wyeliminować trzeba nie tylko rozpoznane alergeny, które bezpośrednio nasilają stan zapalny, ale też maksymalnie ograniczyć cukry oraz niezdrowe tłuszcze.
2. Nawadnianie: Suchość skóry można ograniczyć również przez nawadnianie organizmu od wewnątrz, czyli picie dużych ilości wody.
3. Promieniowanie UV: Duża wrażliwość skóry atopowej sprawia, że promieniowanie UV jest dla niej wyjątkowo szkodliwe, a tym samym ochrona przeciwsłoneczna nabiera szczególnego znaczenia.
4. Drażniące materiały: Skóra nie powinna mieć kontaktu z tkaninami syntetycznymi czy wełną – najlepiej wybierać odzież wykonaną z bawełny, ta w kolorze białym dodatkowo nie stwarza ryzyka reakcji alergicznej na barwniki.
5. Pranie: Dla bezpieczeństwa skóry lepiej ubrania prać w środkach pozbawionych substancji zapachowych, wybielaczy i detergentów.
6. Alergeny: Najczęściej chory przechodzi testy alergiczne, które pozwalają ograniczyć kontakt z czynnikami wywołującymi alergię, jednak warto unikać również powszechnych alergenów – dymu papierosowego, sierści kotów i psów czy owoców cytrusowych.
7. Paznokcie: Paznokcie osoby chorej na AZS powinny być zawsze krótko obcięte i gładko opiłowane, co zmniejsza ryzyko wtórnego zakażenia skóry podczas drapania.
8. Rękawiczki: U dzieci rękawiczki założone na noc zapobiegają mimowolnemu drapaniu przez sen, trzeba o nich też pamiętać zimą, gdy chronią dłonie przed drażniącym mrozem i wiatrem.
9. Chłodna ulga: Odczuwanie świądu jest nasilone, gdy jest ciepło, dlatego ulgę przynosi każde ochłodzenie skóry – lekki ubiór, zmniejszona temperatura pomieszczeń czy chłodny prysznic.