Boże Narodzenie – jak wyjaśnić dziecku znaczenie świąt?

Zapach cynamonu w kuchni, wspólne pieczenie ciastek, oczekiwanie na Świętego Mikołaja… wszystko to sprawia, że dla wielu dzieci Boże Narodzenie to wyjątkowy czas, z którym wiążą się ich najpiękniejsze wspomnienia. Warto jednak uświadomić malucha, że za rodzinną wigilią i kolorowymi podarunkami stoją konkretne symbole, historia i tradycja.

Dlaczego święta obchodzimy w grudniu?

W grudniu ma miejsce tak zwane zimowe przesilenie, czyli najdłuższa noc i zarazem najkrótszy dzień w roku. Tradycja świętowania tego czasu sięga jeszcze czasów pogańskich, a konkretniej epoki kamienia, kiedy to celebrowano odradzanie się Słońca. Zwyczaj ten odziedziczyli starożytni. Rzymianie obchodzili Saturnalia, Persowie narodziny bóstwa Mitry, a Germanie – Jul. Słowianie świętowali natomiast Szczodre Gody, kiedy to światło zaczynało wygrywać z mrokiem i dni stawały się coraz dłuższe. Na początku naszej ery zimowe przesilenie według kalendarza juliańskiego wypadało właśnie 25. grudnia. Dlatego też Kościół chrześcijański, nie chcąc wypleniać pogańskich wierzeń, scalił obie kultury i ten czas ogłosił momentem narodzin Chrystusa.

Dlaczego ubieramy choinkę?

Boże Narodzenie kojarzy się dzieciom przede wszystkim z prezentami, które znajdują pod udekorowaną choinką. Zwyczaj ten wywodzi się z niemieckiej tradycji ewangelickiej, znanej od XVI w. Do Polski dotarł dopiero na przełomie XVIII i XIX w. i został rozpowszechniony przez mieszczaństwo i inteligencję. Pierwotnie dekorację stanowiły jabłka, pierniki, orzechy i papierowe wycinanki, a także świeczki, które z czasem zastąpiono elektrycznymi lampkami. W XVIII w. Kościół katolicki przejął ten symbol i nadał mu nowe znaczenie. Drzewko iglaste to życie i odrodzenie, a jego zieleń to nadzieja. Światełka wskazują drogę i odstraszają złe moce, a łańcuch symbolizuje rodzinne więzi. Tradycję tę, choć w innej postaci, znali już nasi przodkowie – Słowianie. W okolicach 25. grudnia składali oni podziękowania naturze i przystrajali swoje domy suszonymi owocami oraz aromatycznymi ziołami. Natomiast na środku chaty ustawiali diducha – snop słomy ozdabiany suszonymi liśćmi, barwnymi kamykami i kawałkami metalu.

Jakie znaczenie ma wigilijna kolacja?

Do kolacji wigilijnej zasiadamy tuż po pojawieniu się pierwszej gwiazdki na grudniowym niebie. Zwyczaj ten nawiązuje do Gwiazdy Betlejemskiej, która zwiastowała trzem Mędrcom ze Wschodu narodzenie Jezusa. Wówczas zgromadzeni dzielą się opłatkiem, który oznacza pojednanie i przebaczenie. Dawniej wierzono, że ma on właściwości lecznicze. Przy stole nie może zabraknąć pustego miejsca dla niespodziewanego gościa lub duszy przodka. Pod obrus należy położyć sianko, które jest pamiątką po narodzinach Jezusa w stajence, ale i symbolem pomyślnej wegetacji roślin. Tradycje potraw wigilijnych w każdym regionie Polski są inne. Powinno być ich jednak dwanaście na pamiątkę liczby apostołów i miesięcy w roku. Co ważne, by zapewnić sobie pomyślność przez cały nadchodzący rok, należy skosztować każdej potrawy. Do odświętnej uczty obrzędowej zasiadali już Słowianie, którzy na stole stawiali dwanaście potraw odpowiadających dwunastu miesiącom. Pośród nich kładli także siano lub słomę, które symbolizowały ich kontakt z naturą. Co ciekawe, dawniej, od VI w. chrześcijanie celebrowali Boże Narodzenie nie ucztą, a postem, czuwaniem i modłami.

Czy Święty Mikołaj istnieje?

Wątpliwości co do istnienia Świętego Mikołaja pojawiają się zazwyczaj u 6-latków. Wówczas dzieci stykają się ze swoimi rówieśnikami i „starszakami”, którzy podważają istnienie Świętego Mikołaja. Jeśli w maluchu pojawią się wątpliwości, to najlepiej zapytać go zdanie. Następnie koniecznie powiedzmy, że Mikołaj to postać historyczna. Święty o tym imieniu faktycznie istniał na przełomie III i IV w. Był dzieckiem Epifanesa i Joanny, które od maleńkości przejawiało cudowne zdolności, bowiem podczas swej pierwszej kąpieli miał zadziwić wszystkich obecnych samodzielnie stając w wanience. Niedługo potem na wychowanie zabrał go wuj, biskup Miry (Demere na terenie współczesnej Turcji). Wkrótce sam Mikołaj przejął po nim tę funkcję. Według legend miał ratować tonących żeglarzy i bronić uwięzionych. Jedno z podań głosi, że Święty obdarował trzy córki ubogiego mieszkańca Miry złotem. W ten sposób zapewnił im posag i godne zamążpójście. Najprawdopodobniej właśnie ta historia sprawiła, że to Święty Mikołaj w Boże Narodzenie obdarowuje dzieci prezentami. Co ciekawe, tradycja dawania podarków pojawiła się w Polsce dopiero na początku XX w. Dzieci dostawały wówczas paczki z jabłkami i orzechami.

Dlaczego Święty Mikołaj to rumiany starszy pan?

Święta Bożego Narodzenia nabrały znanej nam wszystkim komercyjnej symboliki dopiero w XIX i XX w. Jeden z pierwszych wizerunków rubasznego staruszka w czerwieni został stworzony w 1823 r. przez Clementa Moore’a na potrzeby wiersza „Wizyta św. Mikołaja”. Przedstawił on tę postać jako elfa w miniaturowych saniach zaprzężonych w maleńkie renifery. Miał on okrągłe i rumiane jak jabłka policzki, nosił białe bokobrody i był wesołym starszym panem. W 1931 r. amerykański koncern Coca-Cola spopularyzował i upowszechnił ten wizerunek w swoich reklamach. Odtąd do dzieci na całym świecie przychodzi jowialny staruszek z siwą brodą, który obdarowuje je prezentami, a w zamian zjada maślane ciasteczka i popija je mlekiem.

Pamiętaj!

Nieważne, czy jesteś zwolennikiem, czy przeciwnikiem świąt. Dla dzieci mają one niepowtarzalną aurę, dlatego warto je z nimi celebrować. Przy okazji świątecznych przygotowań dobrze jest uświadomić malucha, że każdy element Bożego Narodzenia ma swoją wieloletnią tradycję i symbolikę. W ten sposób nie tylko uprzyjemnimy dziecku ten czas opowieściami, ale także zapoznamy je z kulturą, z której się wywodzimy – zarówno tą chrześcijańską, jak i pogańską.