Cytologia

Cytologia to podstawowe badanie przesiewowe w kierunku raka szyjki macicy. Z reguły ma charakter profilaktyczny. Umożliwia wczesne wykrycie choroby, nawet wtedy, gdy nie daje ona objawów. To rutynowe badanie wykonuje się w gabinecie ginekologicznym. Jest bezpieczne, bezbolesne i trwa zaledwie kilka minut. Regularna cytologia pozwala wykryć zmiany na wczesnym etapie oraz umożliwia wyleczenie za pomocą prostego i skutecznego zabiegu. Warto ją wykonywać, zważywszy, że co roku na raka szyjki macicy choruje około 3 tys. Polek.

NA CZYM POLEGA CYTOLOGIA?

Cytologia polega na sprawdzeniu obecności komórek przedrakowych i rakowych w nabłonku. Podczas badania komórki są pobierane z szyjki macicy. Następnie bada się je pod kątem karcynogenezy – nienormalnego wzrostu. Badanie jest bardzo dokładne i ocenia się, że zmniejsza występowanie raka szyjki macicy oraz śmiertelność z jego powodu o 80%. Cytologia identyfikuje zmiany komórkowe, które mogą być spowodowane HPV. Nie wykrywa jednak samego wirusa. By stwierdzić jego obecność należy wykonać specjalny wymaz. Badanie nie wykrywa też chorób wenerycznych i tych przenoszonych drogą płciową. Cytologia to bardzo bezpieczne badanie, jednak nie niezawodne. Na zafałszowanie wyników mogą wpłynąć różne czynniki, jak zbyt mała liczba nieprawidłowych komórek w próbce, obecność komórek krwi lub komórek zapalnych.

KIEDY NAJLEPIEJ WYKONAĆ CYTOLOGIĘ?

Badanie to powinny wykonywać wszystkie panie w wieku rozrodczym oraz nastolatki, które są aktywne seksualnie. Każda kobieta powinna odwiedzić ginekologa najpóźniej w wieku 20-25 lat lub wcześniej – jeśli zaczęła współżycie lub miała zakażenia i infekcje. Cytologię częściej przeprowadza się u nosicielek wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV), ponieważ HPV typu 16 i 18 to najczęstsze przyczyny raka szyjki macicy. Ocenia się, że jest on odpowiedzialny za 95% przypadków, ponieważ wnika do komórek i przez 15-20 lat może nie dawać żadnych objawów. Częstsze badania powinny być wykonywane także przez nosicielki HIV, kobiety po chemioterapii i z osłabionym układem odpornościowym.

KIEDY KOLEJNA CYTOLOGIA?

Według zaleceń Ministerstwa Zdrowia kobiety między 20-25. rokiem życia, które nie współżyją, jak i te aktywne seksualne, powinny badać się pod kątem raka szyjki macicy co 3 lata. W przedziale wiekowym 31-65 badanie można wykonywać co 3-5 lat, jeśli dotychczasowe wyniki cytologii i testu HPV były ujemne. Natomiast po 65. roku życia warto skonsultować częstotliwość z ginekologiem. Wielu ginekologów zaleca jednak częstsze badania cytologiczne, np. raz w roku i w razie niepokojących wyników zleca dokładniejsze obejrzenie tkanki szyjki macicy w powiększeniu za pomocą kolposkopii.

JAK PRZYGOTOWAĆ SIĘ DO BADANIA CYTOLOGICZNEGO?

By wyniki badania były miarodajne najlepiej jest umówić się na wizytę u ginekologa w środku cyklu. Jeśli konieczne jest szybsza cytologia, to należy odczekać 2 dni po zakończonym krwawieniu miesięcznym lub odwiedzić lekarza najpóźniej 4 dni przed rozpoczęciem kolejnej miesiączki. Na dzień przed badaniem dobrze jest także unikać współżycia, stosowania leków dopochwowych, tamponów i produktów plemnikobójczych. Podczas badania pacjentka siedzi na fotelu ginekologicznym w pozycji z uniesionymi nogami. W jej pochwie lekarz umieszcza wziernik, który zapewnia dostęp do szyjki macicy. Następnie ginekolog delikatnym ruchem zeskrobuje niewielką próbkę komórek. Może użyć do tego łopatki, szpatułki czy pędzelka. Następnie próbka zostaje wysłana do laboratorium.

JAK INTERPRETOWAĆ WYNIKI?

W wynikach badania cytologicznego możemy znaleźć dwie informacje: normalne (ujemne) lub prawidłowe (dodatnie). W pierwszym przypadku nie identyfikuje się żadnych nieprawidłowych komórek. Jeśli natomiast wynik jest nieprawidłowy, nie należy od razu się stresować. Wynik dodatni oznacza, że na szyjcie macicy znajdują się nieprawidłowe komórki, które mogą być efektem infekcji lub nadżerki. W takim wypadku lekarz może zlecić powtórzenie badania lub kolejne testy, takie jak kolposkopia, biopsja, czy typowania DNA HPV.

Od 2001 r. wyniki cytologii opisuje się zgodnie z klasyfikacją cytologiczną według systemu Bethesda. Uwzględnia ona wiele czynników, takich jak typ preparatu, jakość i charakterystyka rozmazu, urządzenie używane do badania, interpretację wyniku, a także sugestie patomorfologa do dalszego postępowania. Zgodnie z tym opisowym systemem wyniki mogą wskazywać na obecność komórek raka płaskonabłonkowego lub gruczołowego. Wyniki inne niż prawidłowy pozwalają ocenić jakie powinno być dalsze postępowanie. W systemie Bethesda nieprawidłowości komórek nabłonka płaskiego zostały podzielone na:

• Wynik prawidłowy NILM
• Atypowe komórki nabłonka płaskiego ASC:
  • ASC-US – atypowe komórki o nieokreślonym znaczeniu
  • ASC-H  – atypowe komórki nabłonkowe, gdzie nie można nie można wykluczyć zmian dużego stopnia (HSIL)
• Zmiany małego stopnia w komórkach nabłonka płaskiego LSIL
• Zmiany dużego stopnia w komórkach nabłonka płaskiego HSIL
• Atypowe zmiany w komórkach gruczołowych AGC

Czy wiesz, że…

• w ciąży także należy wykonywać cytologię? Badanie powinno się przeprowadzić na jej początku (do 10. tygodnia), o ile nie była ona wykonana w ciągu ostatniego pół roku.
• cytologia jest polecana także kobietom, które zostały zaszczepione na HPV? Wirus ten odpowiedzialny jest nie za 100%, lecz 95% przypadków raka szyjki macicy. Dlatego warto wykonywać badanie regularnie.
• badanie cytologiczne, zgodnie z Narodowym Programem Zwalczania Chorób Nowotworowych na lata 2016-2014, jest refundowane od 25. do 59. roku życia?